بیماری های غده تیروئید:

1. پرکاری تیروئید

2. کم کاری تیروئید

3. بزرگ شدن تیروئید یا گواتر

پرکاری تیروئید :

شایع­ترین علتی که باعث پرکاری تیروئید می­شود یک اختلال خود ایمنی است یعنی بدن علیه اعضای خود  پادتن، آنتی کور یا آنتی بادی می سازد.  

آن آنتی پادتن­ها که بدن می­سازد، روی تیروئید نقش تی اس اچ را ایفا می­کنند. یعنی تحریک می­کند، بر تیروئید شلاق می­زند بدون آنکه تی اس اچی وجود داشته باشد، بدون آنکه هیپوفیز اینکار را کرده باشد. در پی آن تیروئید شروع به هورمون­سازی مهار نشده می­نماید. بنابراین آن آنتی بادی­ها مکرر ساخته می­شوند و  تیروئید به صورت مداوم هورمون  زیادی می­سازد و آن آنتی بادی­ها، خود بر نقاط دیگر اثر می­گذارند.

در یک زمان ممکن است فشار زیادی بر تیروئید وارد شود که البته این امر کمتر اتفاق می­افتد به هر صورت در این مواقع آن ذخیره­ای که در مقاله کار غده تیروئید چیست گفتیم  گفتیم ( اگر تیروئید را بفشاریم از آن کولوئید بیرون میریزد) کولوئید ها وارد خون میشوند.

 یا اینکه مثلا تیروئید در معرض اشعه ­ای قرار گیرد که باعث شود یکپارچگی آن برهم خورد در این صورت نیز در خون ریخته می­شود که این هورمون تیروئید زیاد ریخته شده در خون پر کاری تیروئید را ایجاد می­کند ولی ناشی از آنتی بادی­ها نیست. 

 از علل دیگر استفاده از داروی هورمونی تیروئید است. کسی که داروی هورمونی تیروئید زیاد مصرف نماید تنظیم بدن بر هم می­خورد. به این دلیل که بدن در برابر استفاده زیاد دارو  و در واقع چیزی که از بیرون به بدن وارد می­شود، چیزی برای تنظیم آن ندارد.

ضمن اینکه مسائلی چون لاغر شدن، احساس گرما در همه مشترک است چرا که از جمله نقش­های مهم تروئید تنظیم سوخت و ساز بدن است زمانی که سلول­ها سوخت و ساز زیادی انجام  می­دهند انرژی زیادی تولید می­کنند و فرد احساس گرما می­کند و  چون سوخت و ساز زیادی دارد میل به خوردن غذا نیز افزایش می­یابد.

 اما به دلیل همین سوخت و ساز بالا، هر چقدر که غذا استفاده نماید لاغرتر می­شود چرا که همزمان با اشتهای زیاد سوخت و ساز و مصرف انرژی نیز بالا می­رود و به همین جهت فرد لاغرتر می­شود.

  علاوه بر این، روی سیستم اعصاب نیز اثر می­گذارد و  باعث پیدایش لرزش دست می­شود بطوری که حتی فرد قادر به انجام یک کار عادی مثل خوردن یک لیوان آب نیز نمی باشد و این موضوع در  معاینه تیروئید به وضوح دیده می­شود.

وقتی از مریض خواسته می­شود دست خود را جلو نگه دارد دستش کاملا می­لرزد یا تغییراتی در ناخن ممکن است پیدا شود. بطور مثال زیر ناخن یا بستر ناخن خالی می­شود و ناخن  به درجاتی بلند می­شود یا ممکن است که استخوان­های انتهایی بزرگ شوند و یا بخاطر اثراتی که  بر روی قلب می­گذارد فرد دچار طپش قلبمی­شود دائم احساس طپش قلب دارد گر گرفته است و عرق می­کند لرزش دارد و ممکن است دیدن این علائم و نا آگاهی از مشکلات تیروئیدی باعث شود به این فکر افتاد که فردی با این نشانه­ ها، انسانی عصبی و برآشفته است.

 گرچه بعضی از کسانی که واقعا عصبی هستند ممکن است علائم مشابهی پیدا بکنند که حالا آیا این بیمار در اثر مشکل اعصاب به این علائم دچار شده است یا نه به دلیل مشکل تیروئید این علائم را دارا می باشد یک کار تخصصی است که پزشکان باید تشخیص می­دهند.

کم کاری تیروئید :

کم کاری تیروئید تقریبا مشابه پرکاری تیروئید است. یعنی اینکه چون هورمون تیروئید برای سوخت­ وساز بدن و همه سلول های بدن الزامی است زمانی که وجود نداشته باشد طبعا سوخت و ساز و رشد و نمو و تمایز سلول­های بدن مختل می­شود در زمان­هایی که سلول­ها به رشد و نمو بیشتری نیاز دارند اثرات رشد و نموی آن بیشتر خودش را نشان می­دهد.

در جنین سلول­های عصبی خیلی سریع ساخته می­شوند و در دوران نوزادی و شیرخوارگی نیز به همین صورت است، بنابراین اگر هورمون تیروئید نباشد افراد دچار مشکل می­شوند و اگر این مشکل تشخیص داده نشود چیزی ایجاد می­شود به اسم کم­ کاری مادرزادی تیروئید یا  Congenital hypothyroidism  .

از جمله علائم نوزادی که تازه به دنیا آمده است و به کم ­کاری تیروئید دچار است، فتق ناف می­باشد.

در فتق ناف نوزاد شل و وارفته دیده می­شود به طوری که اگر نوزاد را روی دست بلند نماییم در حالت عادی باید گردن و دست و پای خود را نگه دارد، اما در نوزادانی که دچار فتخ نافی هستند اینگونه است که آنها نمیتوانند بدن خود را نگه دارند و شل و وارفته هستند.

البته خوشبختانه امروزه حدودا چند سالی است که در کشور غربالگری نوزادان از نظر بیماری تیروئید انجام می­گیرد. غربالگری تیروئید بدین گونه است که با زدن یک سوزن کوچک به پای نوزاد یک قطره خون از پاشنه گرفته می­شود آن را روی کاغذ می اندزند و سپس به بررسی آن می­پردازند.

 اگر اختلالی در هورمون­های تیروئید وجود داشته باشد در همان ابتدا مشخص می­شود و دیگر آنقدری نمی­ماند که بیماری علامت ایجاد بکند و به آسیب­های برگشت ناپذیر منجر شود.

بلکه از همان ابتدا این موضوع اطلاع داده می­شود که در این مورد نیز سیستم بسیار خوبی تدارک دید شده است به این گونه که مشکل  اطلاع داده می­شود و نوزاد برای درمان خواسته می­شود و طبیعتا هر چقدر زودتر درمان نوزاد شروع شود، عواقب بعدی آن کمتر خواهد بود تا جایی که در بعضی مواقع عواقب بعدی به صفر می رسد.

 در عین حال که  اگر درمان نشود بر روی رشد جسمی و ذهنی نوزاد اثر می­گذارد .معمولا نوزادان با مشکل تیروئید با علائمی چون دیر نشستن، دیر دندان در آوردن،کند ذهنی و به طور کل تأخیر در تمام مراحل رشد مشخص می­شوند.

 به طور مثال اگر این بچه ­ها با تأخیری که در رشد ذهنی آنها وجود دارد به دوران دبستان برسند یادگیری آنها از همتایانشان بسیار کمتر خواهد بود. بنابراین مهم­ترین نکته تشخیص این موضوع در بدو تولد است که به صورت روتین در همان ابتدا در بیمارستان انجام می­گردد و تا حدود بسیار زیادی، یعنی بالای نود درصد از مشکلات این چنینی جلوگیری به عمل می­آید. این موضوع فقط محدود به سنین پایین نیست بلکه در سنین بالاتر نیز کم ­کاری تیروئید مشکل ­ساز می­شود. در سنین بالاتر به نظر می­رسد سطح فعالیت تمام بدن مقداری پایین آمده است، در نقاطی این موارد چشمگیرتر می­شوند.

 مثلاً در پوست نمی تواند تبادل مایعات انجام شود و در واقع یک تجمع مایعی زیر پوست بدن را پف ­آلود می­کند این پف ­آلودگی در ناحیه­ هایی بیشتر به نظر می­آید. مثلا زیر چشم که یک بافت نرم دارد زودتر این تجمع مایع ایجاد می­شود بنابراین زیر چشم پف ­آلود می­شود، پوست خشک، ریزش مو و در واقع کرکی شدن مو، از علائم کم­ کاری تیروئید است سایر علائم شایع،مشکل در تنفس فرد، به طوری که قلب فرد کند می­زند؛ در صورتی که در پرکاری تیروئید تپش قلب به وجود می آید در کم کاری بالعکس قلب کند می­زند، کم شدن اشتها که برخلاف پرکاری تیروئید که فرد لاغر می­شود در کم کاری تیروئید فرد به دلیل کم شدن سوخت وساز بدن دچار چاقی می­شود

البته چاقی­ های شدید مثلاً بیشتر از ده کیلو معمولا ناشی از کم­ کاری تیروئید نیستند خیلی از افراد هستند که شنیدند کم کاری تیروئید باعث چاقی می­شود و وقتی برای کاهش وزن موفق نمی­شوند به دکتر مراجعه می­کنند برای اینکه ببینید که چاقی آنها ناشی از کم ­کاری تیروئید است شاید که با مصرف دارو بیماریشان رفع شود.

 البته این روش صحیحی است که اگر یکی چاق است و لاغر نمی­شود و مشکوک است به دکتر مراجعه نماید تا مشکل وی بررسی شود. اما باید گفت چاقی  ناشی از کم­کاری تیروئد 7تا8 کیلو می­باشد یعنی اگر کسی مثلاً50کیلو بالای وزن طبیعی باشد معمولا ناشی از بیماری تیروئید نیست.

 زیرا در کم­ کاری تیروئید اشتها کم می­شود و فرد هم کمتر غذا مصرف می­کند سوخت وساز نیزکم می­شود برآیند اینها این می­شود که چاقی ایجاد می­شود ولی نه خیلی زیاد.

گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید :

آیا مواد غذایی خاصی هستند که در ایجاد گواتر موثر باشند؟

درواقع یک باور هم درست و هم غلطی که وجود دارد، این است که مواد گیاهی غده­ای مثل کلم و شلغم و هویج و کرفس و.....گواترزا هستند این باور هم درست است هم غلط.

  درست است این مواد گواترزا هستند ولی نه در حدی که یک فرد با رژیم غذایی معمولی مصرف می­کند مگرکسانی که قوت غالبشان کلم باشد؛ یعنی روزی 4 کیلو برگ کلم بخورند بنابراین پاسخ این است که بیمارهای تیروئید از مصرف این مواد نیست واهمه ­ای نداشته باشند. در واقع خوردن نوشیدنی ­های سرد هم که اشکالی ندارد و هیچ اثری روی مشکل تیروئید ندارد.

آیا غذاهای دریایی برای پیشگیری از گواتر خوب است؟

غذاهای دریایی یدهای خیلی خوبی دارند بنابراین برای پیشگیری از بروز بعضی از بیماری­های تیروئید ممکن است موثر باشند ولی معمولاً اگر بیماری  تیروئید به جایی برسد که خیلی مشخص و واضح باشد به طوری که هم بیمار و هم پزشک و هم اطرافیان متوجه شوند. دیگر غذای دریایی آنقدری موثر نیست که بتواند کمکی نماید.

پزشکان همین مواد را به نوعی تغلیظ کرده و به واسطه داروها به بیمار عرضه می­کنند به گونه­ای که به طور مثال باید روزانه یک قالب ماهی خورده شود تأثیر آن یک عدد قرص را داشته باشد.

خوردن این مواد برای پیشگیری تا حدودی موثر است ولی برای درمان بیماری جا افتاده معمولاً  اینگونه نیست. بعضاً ممکن است در مراحلی حتی ضررهایی هم داشته باشد که این مورد را پزشک باید تشخیص دهد.

این مورد در مورد داروهای تیروئید هم صادق است؟

برخی بیماران که مشکل تیروئید و بعضاً گواتر دارند از تغییرات ناشی از مصرف داروهای تیروئید به پزشک مراجعه می­کنند

 به هر صورت تجویز داروها ممکن است یک تغییری در هارمونی سوخت و ساز بدن در چند هفته اول ایجاد کند اکثر بیماران مصرف دارو را  قطع می­کنند و به داروهای گیاهی روی می آورند در این صورت به چه گونه باید عمل نمود؟

توصیه عمومی در مورد داروهای گیاهی این است که جز داروهای گیاهی که توسط مجامع علمی اثرشان ثابت و کنترل و مطالعه شده است این داروها مصرف نشوند یک مثال می­زنم گزنه موجب کاهش قند خون می شود. گرچه این مورد درست است اما  باید یک کیلو در روز گزنه مصرف شود.

سوال این است که این یک کیلو گزنه تا چه زمانی اثر می­کند و یا  اثرات سوء ناشی از مصرف زیاد گزنه به چه صورت است؟ آیا کبد یا کلیه را اذیت می­کند؟  این موارد بررسی  نشده است. در مورد تیروئید نیز به همین صورت. بنابراین در یک جمله، حتی الامکان این کار انجام نشود اصولا به عنوان مکمل و یا آرامش اعصاب می­توان از آنها استفاده کرد اما به عنوان درمان جایی ندارند.

آیا گواتر باعث نازایی می­شود؟

جواب منفی است اما کم ­کاری یا پرکاری تیروئید می­توانند باعث نازایی شوند. پرکاری یا کم ­کاری تیروئید که باعث نازایی می­شوند به راحتی  با استفاده از قرص در دو الی سه ماه رفع می­شود. هر چند بیماری که تیروئید دارد، باید حتما برای همیشه قرص مصرف نماید اما عوارض آن با یک یا دو ماه مصرف دارو رفع می­شود.

اگر بیمار پرکاری تیروئید و یا هر مشکل تیروئیدی داشته باشد که با رادیواکتیو حل شود، آیا برای زایمان دچار مشکل خواهد شد؟ بر حسب یدی که بیمار دریافت نموده است بررسی می­شود زیرا مقادیر مختلف ید به بیمار تجویز می­شود و ممکن است 1-3-6 یا 12 ماه، به دلیل خارج شدن کامل تشعشع از بدن، به بیمار اجازه بارداری داده نشود .

 چگونگی زایمان فردی که  بیماری تیروئید دارد

خیلی از بیماران اعتقاد دارند یا شنیده ­اند  یا در منابع غیر موثق خوانده ­اند که دارویی برای تیروئید در باردارینباید مصرف شود در صورتی که کاملاً عکس این موضوع صادق است. یعنی استفاده از داروی تیروئید در بارداری نباید قطع شود مگر آنکه پزشک به علتی تشخیص قطع آن را دهد.

در واقع بیمار باید در زمان اطلاع از بارداری به پزشک خود مراجعه نماید تا در مورد مقدار و نحوه مصرف داروها در دوران بارداری تصمیم­ گیری شود و اگر با مصرف این داروها بیماری کنترل شده باشد هیچ مشکلی چه برای زایمان طبیعی چه برای اعمال جراحی از جمله سزارین وجود نخواهد داشت.

منبع: سایت چی نیاز داری